Podcast: Przed wiekiem Lublin pachniał inaczej. Bardziej różnorodnie

Dwa światy, chrześcijański i żydowski. Oba dość biedne i konserwatywne, próbujące żyć razem, ale niepotrafiące tego robić skutecznie. Taki był Lublin po Wielkiej Wojnie.

Słuchaj

Przekraczanie granic, także tych niewidzialnych, po 1918 roku stało się ważniejsze niż wcześniej. Gdy rozpadły się wielkie imperia, powstały nowe, mniejsze państwa narodowe. Ludzie w większości pozostali ci sami – w większości biedni, niewykształceni, zachowawczy. W nowych warunkach najlepiej odnaleźli się ci, którym zależało na wyjściu ze świata rodziców i dziadków na zewnątrz.

Na tamten Lublin patrzy się dziś jak na laboratorium, reprezentatywny przykład wielokulturowego miasta w centralnej części ówczesnej Polski. Wielokulturowość oznaczała jednak dwukulturowość – jej dynamikę nadawała polsko-żydowska dychotomia, a nierzadko i asymetria. Pewne miejsce zajmowali w niej ewangelicy, żyjący blaskiem dziewiętnastowiecznych fortun zbudowanych przez przybyszów o niemieckich korzeniach. Widoczna w mieście była również wielowiekowa obecność prawosławnych, którzy zbierali się na nabożeństwa w późnorenesansowej cerkwi przy ulicy Ruskiej. Dziś ta ulica jest granicą dawnych światów.

W tym dość ubogim i zachowawczym mieście powstają aż dwa uniwersytety. Oba jednak silnie odwołują się do religii. Pierwszym jest KUL, zbudowany między innymi z datków wiernych kościoła katolickiego. Drugim – Jesziwa Mędrców Lublina, szkoła rabiniczna, której budowę finansują i biedni Żydzi Lublina, i milionerzy z amerykańskiej diaspory.

Lublin był podwójny, ale w wielu miejscach światy się przenikały – w szkole, na targu, w kamienicy i w półświatku. W końcu do dziś mówimy „melina”, „dintojra” i „hucpa”.