Nasza strona używa ciasteczek do zapamiętania Twoich preferencji oraz do celów statystycznych. Korzystanie z naszego serwisu oznacza zgodę na ciasteczka i regulamin.
Pokaż więcej informacji »
Drogi czytelniku!
Zanim klikniesz „przejdź do serwisu” prosimy, żebyś zapoznał się z niniejszą informacją dotyczącą Twoich danych osobowych.
Klikając „przejdź do serwisu” lub zamykając okno przez kliknięcie w znaczek X, udzielasz zgody na przetwarzanie danych osobowych dotyczących Twojej aktywności w Internecie (np. identyfikatory urządzenia, adres IP) przez Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka Jeziorańskiego i Zaufanych Partnerów w celu dostosowania dostarczanych treści.
Portal Nowa Europa Wschodnia nie gromadzi danych osobowych innych za wyjątkiem adresu e-mail koniecznego do ewentualnego zalogowania się przy zakupie treści płatnych. Równocześnie dane dotyczące Twojej aktywności w Internecie wykorzystywane są do pomiaru wydajności Portalu z myślą o jego rozwoju.
Zgoda jest dobrowolna i możesz jej odmówić. Udzieloną zgodę możesz wycofać. Możesz żądać dostępu do Twoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, przeniesienia danych, wyrazić sprzeciw wobec ich przetwarzania i wnieść skargę do Prezesa U.O.D.O.
Korzystanie z Portalu bez zmiany ustawień przeglądarki oznacza też zgodę na umieszczanie znaczników internetowych (cookies, itp.) na Twoich urządzeniach i odczytywanie ich (przechowywanie informacji na urządzeniu lub dostęp do nich) przez Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka Jeziorańskiego i Zaufanych Partnerów. Zgody tej możesz odmówić lub ją ograniczyć poprzez zmianę ustawień przeglądarki.
W nowy rok Łotysze, którzy korzystają z pociągów, weszli nieco skwaszeni. Długo oczekiwany skład wyprodukowany przez czeską Škodę Vagonkę okazał się wadliwy, a część kursów trzeba było odwołać. Nie jest w stanie tego osłodzić pociąg Wilno – Ryga, który ruszył 27 grudnia, bo jest dosyć drogi i Łotysze będą z niego rzadko korzystać (zresztą kto chciałby jeździć do „bratanków”?). Obecnie wszyscy czekają na Rail Baltica, ale nie jest to szybka perspektywa. O wiele prędzej wróci bezpośrednia kolej na trasie Ryga – Tartu.
Trzydzieści lat temu Europa znowu był świadkiem wojny. Tym razem Bałkany stały się areną krwawych zmian politycznych i społecznych. Czym był rozpad Jugosławii dla Drago Jančara, pisarza i intelektualisty zanurzonego w tamte wydarzenia i z nostalgią opowiadającego o świecie, którego już nie ma w takiej formie. Autor pisze te słowa podczas pandemii i kwarantanny. To czas niepewności, lęku o przyszłość, czasem - pisze Jančara wydaje mu się, że jesteśmy naprawdę u kresu wszelkich utopii.
W przyćmionej rzeczywistości, gdzie historia układa się w nieznane wzory, Ernestas Parulskis wyrusza w literacką wyprawę, eksplorując krainę, w której Wilno nie jest ikoniczną stolicą Litwy. W tej alternatywnej opowieści o patriotyzmie, tajemniczych decyzjach i utraconych możliwościach, autor rysuje obraz Litwy, jakiej nie znamy.
Klub kobiecej piłki nożnej Mariupol to nie tylko drużyna sportowa; to historia niezłomnej siły kobiet, które mimo prób losu, finansowych wyzwań i brutalnej wojny, niezachwianie kierują się miłością do futbolu i ludzkiego życia.
Historia romskiej społeczności w Finlandii to opowieść o długotrwałych staraniach o integrację, zmaganiach z dyskryminacją i dążeniu do równości. Od XVI wieku, gdy Romowie dotarli do Finlandii, aż po współczesne działania rządu, Finlandia ewoluowała w podejściu do tej mniejszości.
Prześladowani, zastraszani, szantażowani, nękani. Ich domy są przeszukiwane i podsłuchiwane przez zamaskowanych mężczyzn. Obrazy z ich życia intymnego są potajemnie filmowane i publikowane w Internecie, aby ich zdyskredytować, upokorzyć, sprawić, aby stali się obiektem nienawiści i, jeśli się uda, werbunku. Są aresztowani i przetrzymywani przez noc w areszcie bez wyjaśnienia lub postawienia zarzutów: aby poczuć niszczycielską siłę skierowaną przeciwko nim, sprawić, aby się załamali lub ulegli pokusie ucieczki ze stron ojczystych.
Rosnące zaufanie do rosyjskiej propagandy stanowi znak ostrzegawczy dla przyszłości Słowacji. Z psychologicznego punktu widzenia jest jednak zrozumiałe, że większość jej obywateli i obywatelek odczuwa intuicyjną sympatię do Rosji. To właśnie ona uosabia wartości, które cenią najbardziej.
Słoweński strażak Sandi Zajc uratował z koleghami 22 dzieci z podtopionego przedszkola w Mengeš, zaledwie 14 kilometrów na północ od stolicy Lublany. Strażak dowiedział się później, że z jego mieszkania nic nie zostało, wraz z rodziną został bez dachu nad głową.
Z przyjemnością i dumą, ale także niemałą nadzieją na przyszłość, oddajemy w Państwa ręce pierwszy numer magazynu „Nowa Europa Wschodnia Online”, którego tematem przewodnim jest kwestia przywództwa. – Czy na pewno to jest teraz najważniejsze? – padło pytanie podczas redakcyjnej dyskusji o pomyśle na czasopismo. Nie mam wątpliwości, że tak. Przywództwo, jego idea, a także forma, jest jednym z najważniejszych tematów, o których powinniśmy myśleć i rozmawiać.
Republika Czeska jest jednym z najbardziej zlaicyzowanych krajów w Europie. W spisie powszechnym z 2021 roku tylko 10% ankietowanych deklarowało przynależność do Kościoła katolickiego. Dlatego dziwi zainteresowanie, jakie w ostatnim czasie wzbudziła w czeskim społeczeństwie historia podziemnego Kościoła działającego w czasach komunizmu.
Koniec 2022 roku był dla gabinetu Sanny Marin trudny. Ugrupowania wchodzące w skład koalicji rządzącej nie mogły się porozumieć w sprawie ustawy regulującej prawa mniejszości saamskiej. Stawką: więcej rdzennej ludności Finlandii aktywnej w polityce tego kraju
Każdy kraj zaczyna się od granicy. Granica jest namacalnym dowodem na jego istnienie, czymś, co go wyróżnia spośród pozostałych. Dzięki niej materializują się umowność i wyobrażenia na jego temat.
W leżącej obecnie na terenie Ukrainy Jasinie, na kameralnym dworcu kolejowym, 11 kwietnia 1924 roku o godzinie 12:57, wyruszymy w dziewiętnastogodzinną podróż, której metą będzie imponujący dworzec Wilsona w Pradze, 1053 kilometry dalej
W ramach projektu Institute for Central European Strategy o nazwie Re:Open Ukraina odbyła się publiczna rozmowa Ołeksandra Bojczenki i Witalija Portnikowa. O czym dyskutowali? O tym, że gdzieś w Portugalii można sobie pozwolić na to, aby zbytnio się nie przejmować wpływami rosyjskimi – lecz dla narodów, które były stale poddawane rosyjskim atakom, które znajdowały się pod panowaniem Rosji, a następnie ZSRR, antyrosyjskość jest wręcz kwestią ich przetrwania.
Wojna w Ukrainie zmieniła nastroje społeczne w Norwegii i Islandii, gdzie zorganizowano wiele demonstracji przeciwko rosyjskiej inwazji. W debacie publicznej w obu państwach panuje pogląd, że powinny dążyć do integracji z Unią Europejską. Sprawa członkostwa stała się bardziej aktualna niż kiedykolwiek.
W drugiej połowie XIII wieku Przemysł Ottokar II, z łaski Bożej król Czech, książę Austrii, Styrii i Karyntii (etc., etc.) podjął strategiczną decyzję o wsparciu Zakonu Krzyżackiego w krucjacie na Prusy. W miejscu zdobytej osady wdzięczni sojusznicy postawili zamek, którego nazwą Kӧnigsberg („królewskie wzgórze”) uhonorowali czeskiego władcę. Po 750 latach Czesi wreszcie postanowili upomnieć się o swoje.
Zbieranie przydatnych informacji o obywatelach jest jedną z ulubionych czynności każdej roztropnej władzy. Organizowane przez europejskie imperia spisy powszechne rozpalały emocje wśród wielu grup narodowych, marzących o uzyskaniu konkretnych przywilejów. Tymczasem zabawa w liczenie poddanych staje się obecnie przeżytkiem, przykrym obowiązkiem i kolejnym pretekstem do kręcenia beki. Całkiem nieźle widać to na przykładzie naszych południowych sąsiadów, Czechów.
Nie zważając na rozpad kraju, w którym się urodził, wyrósł i mieszkał, upadek ideologii, w której był wychowany, szalejące rozbudzone demony nacjonalizmów wielkoserbskiego i chorwackiego, czystki etniczne w Slawonii, Dalmacji i Bośni, obywatel jugosłowiański Ivan Cvetkovski żył, jak potrafił, kręcił się swoją zastavą po Grecji i Turcji, stał w długich kolejkach na wjazd i wyjazd do biednej i zniszczonej komunizmem Bułgarii, latał samolotami do Wiednia i Berlina, załatwiając swoje sprawy, które były dla niego znacznie istotniejsze niż spór z Grecją o nazwę Macedonii lub wizerunek słońca z Werginy w godle lub na fladze państwowej.
Tuż przed Wielkanocą z Litewskiego Kościoła Prawosławnego odeszło siedmiu duchownych: trzech z nich zostało zwolnionych „za głoszenie poglądów politycznych” (czyli niezgodę z oficjalnym stanowiskiem swoich zwierzchników w sprawie rosyjskiej agresji na Ukrainę), pozostali zrezygnowali w geście solidarności.
Jak co roku 9 maja, Dzień Zwycięstwa, stresuje opiniotwórcze elity na Łotwie. Tym razem z powodu wojny w Ukrainie sytuacja jest jeszcze trudniejsza. Łotysze są solidarni z Ukraińcami, a używanie symboliki sowieckiej i związanej z agresją Rosji na Ukrainę jest zabronione. Równocześnie Rosjanie w Rydze chcą upamiętniać zwycięstwo Armii Czerwonej w drugiej wojnie światowej.
Takiej solidarności nie mieliśmy w naszym społeczeństwie od dekad – Ewelina Dobrowolska, litewska minister sprawiedliwości polskiej narodowości, mówi Tomaszowi Otockiemu. Wojna na Ukrainie wymaga od Litwy większej uwagi w polityce wobec mniejszości narodowych. Tym bardziej, że 1 maja wejdzie w życie uchwalona przez litewski parlament ustawa legalizująca pisownię nazwisk polskiej mniejszości, a także Litwinek, które wyszły za mąż za cudzoziemców
Łotysze od tygodni biorą udział w akcjach wsparcia, zbierają pieniądze i udzielają gościny Ukraińcom uciekającym przed wojną. Równocześnie zmagają się z kremlowską propagandą. Wojna raz jeszcze uwidoczniła różnice między Łotyszami masowo popierającymi Ukrainę a społecznością rosyjską, która w ocenie agresji Moskwy tak jednoznaczna już nie jest.
Koronawirus zmienia się. Mutuje. Obecna fala mija, ale nie jest ostatnia. Kolejne mutacje zapewne przyjdą z krajów i regionów o niskim poziomie wyszczepienia. Dr Paweł Grzesiowski mówi o możliwych scenariuszach, od tych łagodnych po bardzo niebezpieczne. Niezależnie od rozwoju sytuacji już teraz należy przygotowywać się na ciąg dalszy. Potrzebne jest racjonalne zarządzanie pandemią, co pokazują doświadczenia wielu krajów.
Estończycy poważnie traktują zalecenia związane z Covid-19. Powszechnie sprawdzane są paszporty covidowe. Dużą uwagę zwracają na szkoły. Politycy i media otwarcie propagują szczepienia. Estończycy sądzą, że lepiej zabezpieczyć się niż później żałować. Nacisk kładą też na zdrowy tryb życia i ufność w siłę natury - wewnętrzną moc. Zamiast suplementów diety i narzekania Estończyk wybierze saunę.
Jednym z głównych problemów w walce z pandemią Covid-19 jest brak zaufania do nauki. Antynaukowe tendencje nie zaskoczyły dr Weroniki Śliwy, popularyzatorki nauki, kierowniczki planetarium Centrum Nauki Kopernik, choć zdziwiła ją skala tego zjawiska. Sądziła, że w sytuacji, gdy na szali jest życie ludzkie, to mody antynaukowe miną a mimo wszystko wiedza stanie się ważna.
Nacisk na warianty i fale Covid-19 jest niepotrzebny. Wynika z potrzeb mediów czy polityki, a nie realnej walki z pandemią. Wirusolog Tomasz Dzięciątkowski przekonuje, że strach jest skutkiem niewiedzy, a spokojnie informowanie o chorobie jest odpowiedzią na infodemię i brak zaufania do nauki. Podkreśla przy tym niezwykłą współpracę naukowców i badaczy z całego świata.
Stany Zjednoczone mają tradycję obowiązkowych szczepień, ale także społecznego sprzeciwu. O sytuacji w Chicago mówi Zbyszek Kruczalak. Dziennikarz i polski księgarz opowiada o postawach mieszkańców, sposobach radzenia sobie z gospodarczymi trudnościami i o konflikcie między burmistrzynią a policją. Jednym z obszarów tego konfliktu stała się nawet pandemia, gdyż związki policjantów odmawiają podporządkowania się obowiązkowi szczepień przeciwko Covid-19.
Młody Syryjczyk w luksusowym samochodzie w Los Angeles. Czemu nie? Okazuje się jednak, że to miliarder z rodziny, która wzbogaciła się w czasie wojnie domowej. Co więcej, jest blisko spokrewniony z prezydentem Assadem, a pasażerką Ferrari jest modelka z Izraela. Tu nie ma konfliktu, a nienawistna retoryka została tam, gdzie ludzie giną w obronie biznesowego imperium i krwawego reżimu.
Kolejna fala pandemii Covid-19 pokazuje, jak ważne są szczepienia i przestrzeganie zasad. Prof. Krzysztof Simon podkreśla, że technologie produkcji szczepionek mRNA są znane od dawna i skuteczne, a głównymi problemami są braki edukacyjne i dezinformacja. Równocześnie przestrzega przed niebezpieczeństwem wykorzystania chorób jako broni. Jego zdaniem kluczem do uniknięcia tragedii w przyszłości jest edukacja - zarówno wśród obywateli jak i przywódców.
Nikt nie może czuć się bezpiecznie dopóki gdziekolwiek na świecie istnieć będzie niewygaszone ognisko koronawirusa. Paweł Grzesiowski, lekarz zajmujący się chorobami infekcyjnymi, przedstawia obecny obraz pandemii Covid-19 i mówi jak może się rozwijać. Uważa przy tym, że ludzkość jest na granicy obłędu. Jego objawem jest infodemia, antynauka i niepohamowany zalew dezinformacji.
Zespół ratunkowy Polskiego Centrum Pomocy Międzynarodowej w kolejnym kraju pomaga walczyć z Covid-19. Na początku pandemii Polacy byli we Włoszech. Później pomagali w Azji Środkowej i Afryce. Wojciech Wilk, prezes PCPM, opowiada o misjach, o udzielanym wsparciu, ale też o lekcjach przywożonych do kraju. Niektóre, podpatrzone rozwiązania zastosowano także w Polsce.
Covid-19 spowodował, że ludzkość stanęła w krytycznym momencie historii. Pandemia uderzyła we wszystkie obszary życia, od edukacji, przez prawa kobiet po walkę ze zmianami klimatycznymi. Świat nie zdaje egzaminu, którym jest pandemia, a cenę tych niepowodzeń zapłacą przyszłe pokolenia. O globalnych konsekwencjach pandemii Covid-19 mówi Mariola Ratschka z Ośrodka Informacyjnego ONZ w Warszawie.
W Wiedniu życie wraca do normy życia. Lockdown się skończył, a kluczem do pokonania Covid-19 są testy. Bezpłatne i dostępne na każdym kroku. Koronawirus przypomniał też czasy pandemii hiszpanki. Powtórzyły się nawet niektóre teorie spiskowe. Jednak tym razem władze zareagowały inaczej niż 100 lat temu.
Białoruskie opozycjonistki zostały laureatkami Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Swietłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wolha Kawalkowa zostały wyróżnione za walkę o demokrację w swoim kraju. Nagroda wręczana jest we Wrocławiu, w rocznicę pierwszego sukcesu wyborczego „Solidarności” 4 czerwca 1989 r.
Mimo tendencji spadkowych niemal co roku do słowackiego parlamentu trafiają projekty ustaw mających na celu ograniczenie możliwości dokonywania aborcji, nie tylko tych na życzenie. To głównie panowie, w tym także kler, chcą decydować za kobiety, bo większość wniosków o zaostrzenie prawa aborcyjnego jest wnoszonych przez przedstawicieli płci męskiej.
Z Macedonią jest trochę jak z Mołdawią. Mały kraj gdzieś na peryferiach, noszący historyczną nazwę o wiele większej niegdyś krainy, która nie ułatwia bynajmniej identyfikacji. Czasami wręcz utrudnia. Macedonia Północna, Wardarska, Piryńska, Egejska, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii – o co w tym w tym wszystkim chodzi?
Pandemia stosunkowo późno przyszła na wschód Ukrainy. Teraz walkę z Covid-19 utrudnia brak zaufania do własnego, często niewydolnego, państwa. Problemy potęguje dezinformacja. Ludzie potrzebują pomocy. Niosą je niemieckie i polskie organizacje pozarządowe, których przedstawiciele opowiadają o pracy na Donbasie.
- Akcja Wyborcza Polaków na Litwie popełniała błąd, chcąc, aby spełnienie postulatów polskiej mniejszości było warunkiem dobrych relacji polsko-litewskich - powiedziała Ewelina Dobrowolska, minister sprawiedliwości Litwy, w wywiadzie dla czasopisma "Nowa Europa Wschodnia". Polka zasiadająca w rządzie w Wilnie mówi o relacjach między krajami i o stosunkach, między Litwinami i Polakami.
Dezinformacja utwierdza stereotypy. Umacnia uprzedzenia i napiętnuje całe grupy ludzi. Wpływa na też na decyzje pozbawiając dostępu do rzetelnej informacji. Żeby się bronić trzeba odpowiedzialnie posługiwać się informacją i domagać się prawdy.
Pruski system edukacji stworzono z myślą o masowej armii żołnierzy karnie wykonujących rozkazy. W dobie wojny informacyjnej to za mało. Teraz potrzebne jest myślenie twórcze i kreatywne. Przemek Staroń uważa, że nigdy nie jest za wcześnie, ani za późno, żeby się tego uczyć. Trzeba też zaufać nauce, jako gwarantowi rzetelności i wiarygodności.
Wiosną sześćdziesiątego ósmego roku byłem w Krakowie. Protesty, które w styczniu wybuchły w Warszawie po zakazie „Dziadów” Mickiewicza w Teatrze Narodowym, na wiosnę przerzuciły się także do Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Rzecz się miała przed Praską wiosną i był to rodzaj szoku dla całego bloku sowieckiego. W Warszawie demonstracje miały jeszcze charakter „nacjonalistyczny”, w Krakowie natomiast doszły dodatkowo żądania autonomii uniwersytetu oraz wolności demokratycznych. Aczkolwiek również byliśmy poniekąd z kraju komunistycznego, a jednak my – studenci ze Słowenii – mimo wszystko byliśmy tutaj trochę jak z innego świata. Socjalizm jugosłowiański właśnie był w swojej liberalnej fazie, siermiężne lata już dawno minęły, o procesach powojennych oraz pobiciach i represjach im towarzyszącym z kolei nie wiedzieliśmy wówczas zgoła nic.
